Η ζωή με ένα άτομο που πάσχει από ΙΨΔ συχνά συνεπάγεται προκλήσεις όχι μόνο για τον ίδιο αλλά και για τα μέλη της οικογένειάς του· η στήριξη και η κατανόηση μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Παρακάτω ακολουθούν συνοπτικά 14 βασικές κατευθυντήριες γραμμές, αντλημένες και προσαρμοσμένες από το άρθρο “Living With Someone Who Has OCD. Guidelines for Family Members” των Barbara Van Noppen PhD και Michele Pato MD (International OCD Foundation, 2009).
1. Αναγνωρίστε τα «σήματα» της ΙΨΔ
– Παρατηρήστε αλλαγές στη συμπεριφορά που δεν ταιριάζουν στο άτομο όπως το γνωρίζετε (π.χ. μεγάλες περιόδους μόνος/μόνη, επαναλαμβανόμενες ενέργειες, υπερβολική ανάγκη για διαβεβαιώσεις).
– Αποφύγετε να τις αποδίδετε απλώς σε «χαρακτήρα». Η επιδείνωση μπορεί να είναι σταδιακή αλλά σημαντική.
2. Τροποποιήστε τις προσδοκίες σας
– Οι αλλαγές, ακόμη και θετικές, μπορεί να πυροδοτούν επιδείνωση των συμπτωμάτων.
– Αντί για «πρέπει να το ξεπεράσεις», πείτε: «Καταλαβαίνω ότι αυτό που περνάς τώρα σε επηρεάζει». Η αποδοχή βοηθά.
3. Θυμηθείτε: όλοι βελτιώνονται με διαφορετικό ρυθμό
– Η σύγκριση με άλλους ή με το παρελθόν δημιουργεί άγχος.
– Η σταθερή, έστω και αργή βελτίωση είναι θετική και βιώσιμη.
4. Αποφύγετε συγκρίσεις «ημέρα-με-ημέρα»
– Οι «πισωγυρίσματα» δεν σημαίνουν αποτυχία.
– Ενθαρρύνετε το άτομο να βλέπει πόσο έχει ήδη προχωρήσει.
5. Αναγνωρίστε «μικρές» προόδους
– Για κάποιον με ΙΨΔ, το να μειώσει ένα τελετουργικό ή να ζητήσει λιγότερη διαβεβαίωση είναι σημαντικό.
– Η επιβράβευση τέτοιων στιγμών ενισχύει το κίνητρο.
6. Δημιουργήστε υποστηρικτικό περιβάλλον
– Εστιάστε στην ΙΨΔ ως νόσημα, όχι στο άτομο ως «έντονο» ή «δύσκολο».
– Μην συμμετέχετε σε τελετουργίες. Συμβολικά: «Σύμμαχοι στο άγχος, όχι στο σύμπτωμα».
7. Θέστε όρια – αλλά με ευαισθησία
– Καλό να συμφωνηθούν εκ των προτέρων όρια για:
- βοήθεια στο τελετουργικό,
- χρόνο που αφιερώνεται για συζήτηση της ΙΨΔ,
- διαβεβαιώσεις.
– Αναγνωρίστε τις «κακές μέρες» και δείξτε υπομονή
8. Στηρίξτε τη λήψη αγωγής όπως έχει συνταχθεί
– Αν υπάρχει φαρμακευτική ή ψυχοθεραπευτική αγωγή, μην την υπονομεύετε.
– Ενδέχεται να βοηθήσει να παρευρίσκεστε σε συνεδρίες ή να ενημερώνεστε για παρενέργειες.
9. Δώστε σαφή και απλή επικοινωνία
– Μην εμπλέκεστε σε μακροσκελή ψηφοφορίες/εξηγήσεις για το «είναι ασφαλές/καλό».
– Η ΙΨΔ αφορά την ανάγκη για απόλυτη βεβαιότητα και η αποδοχή της αβεβαιότητας είναι μέρος της θεραπείας.
10. Ο χρόνος μόνος και ο σεβασμός του εαυτού
– Οι οικογένειες έχουν ανάγκη από προσωπικό χώρο και το ίδιο ισχύει και για το άτομο με ΙΨΔ.
– Θυμηθείτε: «Η ζωή δεν περιστρέφεται μόνο γύρω από την ΙΨΔ».
11. Η ΙΨΔ δεν πρέπει να γίνει το κέντρο της ζωής σας
– Μην ρωτάτε συνέχεια «Πώς είναι η ΙΨΔ σου σήμερα;». Αυτό μπορεί να κρατήσει το θέμα ζωντανό με τρόπο υπερβολικό.
– Εισάγετε συζητήσεις που δεν έχουν σχέση με τη νόσο.
12. Κρατήστε τη ρουτίνα της οικογένειας «φυσιολογική»
– Η προσαρμογή και η υποχώρηση για να αποφύγετε σύγκρουση μπορεί να ενισχύει την ΙΨΔ.
– Προχωρήστε σε ρητές συζητήσεις για το ποιες δραστηριότητες πρέπει να διατηρηθούν.
13. Ενημερωθείτε για τις «συμπεριφορές οικογενειακής προσαρμογής»
– Η συμμετοχή σε τελετουργίες (π.χ. «θα το κάνω εγώ, για να μην ανησυχήσει») ενισχύει τη σειρά της ΙΨΔ.
– Συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης ή οικογενειακή θεραπεία μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη.
14. Σκεφτείτε τη χρήση «οικογενειακού συμβολαίου»
– Μαζί με το άτομο με ΙΨΔ καθορίστε ρητά στόχους και κανόνες για τη διαχείριση συμπτωμάτων.
– Η επιβολή κανόνων χωρίς διαβούλευση μπορεί να οδηγήσει σε αντιδράσεις και η συνδιαμόρφωση είναι βασική.
Η ΙΨΔ επηρεάζει όχι μόνο το άτομο που τη βιώνει αλλά και ολόκληρο το οικογενειακό περιβάλλον. Με κατανόηση, υπομονή, συνέπεια και συνεργασία, τα μέλη της οικογένειας μπορούν να γίνουν σημαντικοί «σύμμαχοι» στην πορεία της θεραπείας. Οι παραπάνω κατευθυντήριες γραμμές μπορούν να λειτουργήσουν ως οδηγός με την προϋπόθεση ότι θα προσαρμοστούν στο συγκεκριμένο οικογενειακό και προσωπικό πλαίσιο.
Πηγή: International OCD Foundation (IOCDF) – Living With Someone Who Has OCD. Guidelines for Family Members, Barbara Van Noppen PhD & Michele Pato MD.
