Το τραύμα εγκατάλειψης αποτελεί μία ιδιαίτερη κατηγορία ψυχολογικού τραύματος, η οποία εμφανίζεται όταν τα άτομα βιώνουν ότι οι αρμόδιοι φορείς —όπως ο κρατικός μηχανισμός και οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης— δεν ανταποκρίθηκαν επαρκώς για να τους προστατεύσουν κατά τη διάρκεια μιας φυσικής καταστροφής. Στην περίπτωση αυτή, η βλάβη δεν προέρχεται μόνο από την καταστροφή καθαυτή, αλλά και από την εμπειρία της θεσμικής απουσίας (Erikson, 1994).
Η εμπειρία αυτή συνδέεται συχνά με την αίσθηση αβοήθητοτητας, όπως περιγράφεται στη θεωρία της μαθημένης αβοηθητότητας (learned helplessness- Seligman, 1975), όπου το άτομο συνειδητοποιεί ότι οι προσπάθειές του δεν επηρεάζουν την έκβαση, με αποτέλεσμα να μειώνεται η κινητοποίηση και να αυξάνεται η παθητικότητα. Παράλληλα, παρατηρείται απώλεια εμπιστοσύνης στους θεσμούς, η οποία μπορεί να έχει μακροχρόνιες συνέπειες (Norris et al., 2002).
Συναισθηματικά, το τραύμα εγκατάλειψης μπορεί να οδηγήσει σε έντονη απελπισία, θυμό, ενοχές επιζώντα και διαρκή υπερ-εγρήγορση. Έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα που βιώνουν την απουσία θεσμικής προστασίας παρουσιάζουν υψηλότερα και πιο επίμονα συμπτώματα μετατραυματικού στρες (PTSD) συγκριτικά με εκείνα που έλαβαν άμεση βοήθεια (Galea et al., 2005).
Η αποκατάσταση του τραύματος αυτού απαιτεί άμεση και διαφανή ανάληψη ευθύνης από τις αρχές, ορατή παρουσία διασωστικών δυνάμεων, ενεργητική ψυχολογική υποστήριξη και ενεργό συμμετοχή της κοινότητας στις διαδικασίες ανασυγκρότησης, στοιχεία που συνάδουν με τις πέντε βασικές αρχές άμεσης και μεσοπρόθεσμης παρέμβασης σε μαζικά τραύματα (προαγωγή αίσθησης ασφάλειας, καθησυχασμός, ενίσχυση ατομικής και κοινοτικής αποτελεσματικότητας, δημιουργία συνδεσιμότητας, καλλιέργεια ελπίδας), όπως περιγράφονται από τους Hobfoll και συν. (2007).
Βιβλιογραφία
Erikson, K. (1994). A New Species of Trouble: The Human Experience of Modern Disasters. W. W. Norton.
Seligman, M. E. P. (1975). Helplessness: On Depression, Development, and Death. W. H. Freeman.
Norris, F. H., Friedman, M. J., & Watson, P. J. (2002). 60,000 disaster victims speak: Part II. Summary and implications of the disaster mental health research. Psychiatry: Interpersonal and Biological Processes, 65(3), 240–260.
Galea, S., Nandi, A., & Vlahov, D. (2005). The epidemiology of post-traumatic stress disorder after disasters. Epidemiologic Reviews, 27(1), 78–91.
Hobfoll, S. E., Watson, P., Bell, C. C., et al. (2007). Five essential elements of immediate and mid–term mass trauma intervention: Empirical evidence. Psychiatry, 70(4), 283–315.
