Οι κρίσεις πανικού είναι αιφνίδια επεισόδια έντονου φόβου ή δυσφορίας, συνοδευόμενα από έντονα σωματικά και γνωστικά συμπτώματα. Σε ορισμένα άτομα, η επαναλαμβανόμενη εμπειρία τέτοιων επεισοδίων οδηγεί στην ανάπτυξη Διαταραχής Πανικού, μιας διαταραχής που κατατάσσεται στο φάσμα των αγχωδών διαταραχών σύμφωνα με το DSM-5. Η θεραπευτική προσέγγιση περιλαμβάνει κυρίως γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT), φαρμακοθεραπεία ή τον συνδυασμό τους.
Τι είναι μια κρίση πανικού;
Σύμφωνα με το DSM-5, μια κρίση πανικού (panic attack) είναι ένα περιορισμένου χρόνου επεισόδιο έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά τη διάρκεια του οποίου εμφανίζονται τουλάχιστον τέσσερα από τα παρακάτω συμπτώματα, με αιφνίδια έναρξη και κορύφωση εντός 10 λεπτών:
- Ταχυκαρδία ή αίσθημα παλμών
- Εφίδρωση
- Τρέμουλο ή τρόμος
- Δύσπνοια ή αίσθημα ασφυξίας
- Αίσθημα πνιγμού
- Πόνος ή ενόχληση στο στήθος
- Ναυτία ή γαστρική δυσφορία
- Ζάλη, αστάθεια ή λιποθυμική τάση
- Αποπραγματοποίηση ή αποπροσωποποίηση
- Φόβος απώλειας ελέγχου ή “τρέλας”
- Φόβος θανάτου
- μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα
- Ρίγη ή εξάψεις
Οι κρίσεις μπορεί να είναι απρόβλεπτες (μη αναμενόμενες) ή αναμενόμενες, δηλαδή να σχετίζονται με ειδικούς εσωτερικούς ή εξωτερικούς πυροδοτικούς παράγοντες.
Κρίση πανικού vs. κρίση άγχους
Η κρίση άγχους δεν αποτελεί διαγνωστική κατηγορία του DSM-5, αλλά περιγράφει μια έντονη αντίδραση σε στρεσογόνες καταστάσεις, με σταδιακή έναρξη και ήπια έως μέτρια σωματική συμπτωματολογία.
Αντίθετα, η κρίση πανικού είναι αιφνίδια, σύντομη και πολύ πιο έντονη, συχνά χωρίς προφανή εκλυτικό παράγοντα.
Τι είναι η Διαταραχή Πανικού;
Η Διαταραχή Πανικού (Panic Disorder) χαρακτηρίζεται από:
- Δύο ή περισσότερες απροσδόκητες κρίσεις πανικού,
και - Έναν τουλάχιστον μήνα με επίμονη ανησυχία για νέες κρίσεις ή σημαντική δυσπροσαρμοστική αλλαγή στη συμπεριφορά (π.χ. αποφυγή καταστάσεων που σχετίζονται με κρίσεις).
Η διαταραχή δεν αποδίδεται σε σωματική κατάσταση, ουσίες ή άλλη ψυχική διαταραχή. Δεν αναπτύσσουν όλοι όσοι βιώνουν κρίσεις πανικού διαταραχή πανικού.
Κλινική εικόνα κρίσης πανικού
Τα συμπτώματα κορυφώνονται εντός 10 λεπτών και περιλαμβάνουν ποικίλα καρδιολογικά, αναπνευστικά, νευρολογικά και γνωστικά φαινόμενα (βλ. παραπάνω). Συχνά τα άτομα προσέρχονται σε τμήματα επειγόντων θεωρώντας ότι παθαίνουν καρδιακό ή αναπνευστικό επεισόδιο.
Θεραπευτικές Προσεγγίσεις
Η CBT αποτελεί θεραπεία πρώτης γραμμής με υψηλή τεκμηρίωση αποτελεσματικότητας.
- Εστίαση στον εντοπισμό και την αναδόμηση δυσλειτουργικών γνωσιών (π.χ. "θα πεθάνω", "θα χάσω τον έλεγχο")
- Έκθεση σε σωματικές αισθήσεις (interoceptive exposure) και καταστάσεις που έχουν συνδεθεί με κρίσεις
- Ενίσχυση ανοχής στην αβεβαιότητα και εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης
- Σταδιακή, ελεγχόμενη έκθεση σε αγχογόνα ερεθίσματα, στη φαντασία ή στην πραγματικότητα
- Στόχος η εξοικείωση με τις σωματικές αντιδράσεις και η μείωση του αποφευκτικού κύκλου
Συμπληρωματικές παρεμβάσεις
- Ψυχοεκπαίδευση για τη φύση του άγχους και των σωματικών συμπτωμάτων
- Mindfulness-based interventions και ACT (Acceptance & Commitment Therapy) δείχνουν υποσχόμενα αποτελέσματα σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά ως συμπλήρωμα στη CBT
Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση συνδέονται με πολύ υψηλά ποσοστά ύφεσης. Η πρόληψη υποτροπών απαιτεί ενίσχυση δεξιοτήτων αυτορρύθμισης και συνεχιζόμενη υποστήριξη.
