Η φράση coming out προκύπτει από την έκφραση coming out of the closet (βγαίνω από την ντουλάπα) και αφορά την ηθελημένη γνωστοποίηση του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου στο περιβάλλον του. Κόντρα, ίσως, στην αναπαράσταση που υπάρχει ότι το coming out γίνεται αποκλειστικά με ρητό τρόπο, κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητο. Το coming out μπορεί να είναι μία εικόνα, μία φωτογραφία, ένα σημείωμα. Μπορεί να προκύψει είτε κατόπιν έντονης σκέψης, είτε κάτω από συνθήκες που το άτομο είναι συγκινησιακά φορτισμένο, είτε να έρθει ως φυσική συνέχεια μίας εσωτερική συνειδητοποίησης. Επιπλέον, μπορεί να γίνει είτε άμεσα, μέσα από μία ανακοίνωση, ή έμμεσα, μέσα από την εμφάνιση του ατόμου με το/τη σύντροφό του/της ή την αλλαγή του ονόματος του/της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
To coming out είναι μία διεργασία πρώτα εσωτερική και έπειτα εξωστρεφής. Έχουν αναπτυχθεί διάφορα ψυχολογικά μοντέλα για να αποτυπώσουν τη διεργασία αυτή. Τα μοντέλα αυτά αναφέρονται αποκλειστικά στο σεξουαλικό προσανατολισμό λόγω του επιστημονικού και κοινωνικού χωροχρόνου στον οποίον εμφανίστηκαν, όπου οι τρανς ταυτότητες ήταν αόρατες, πλέον όμως μπορούμε να τα γενικεύσουμε και σε ζητήματα ταυτότητας φύλου. Σημαντικό είναι να υπογραμμιστεί ότι η διαδικασία του coming out δεν είναι γραμμική ούτε στηρίζεται αποκλειστικά σε στοιχεία προσωπικότητας του ατόμου, αλλά αποτελεί μία δυναμική διεργασία αλληλεπίδρασης του ατόμου με το περιβάλλον του.
Το πιο γνωστό μοντέλο που αναπτύχθηκε για να αποτυπώσει τη διεργασία του coming out είναι αυτό της Cass (1996) και τα στάδια που αναγνωρίζει είναι τα παρακάτω:
1. Προ- στάδιο 1: Το άτομο σε αυτή τη φάση αναγνωρίζει την ετεροφυλοφιλία ως κανόνα και βλέπει την ομοφυλοφιλία ως μειονοτική εμπειρία.
2. Σύγχυση ταυτότητας: Το άτομο αναγνωρίζει ότι βιώνει συναισθήματα που προσομοιάζουν σε κάποια ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα (π.χ. ομόφυλη έλξη). Αυτό μπορεί να επιφέρει φόβο, ταραχή και μπέρδεμα στο άτομο, το οποίο αρχίζει να αμφισβητεί την προηγούμενη βεβαιότητά του ότι είναι ετεροφυλόφιλο αλλά ταυτόχρονα απωθεί και κάθε πληροφορία ή ερέθισμα γύρω από την ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα.
3. Σύγκριση ταυτότητας: Το άτομο αρχίζει να επεξεργάζεται περισσότερο τα στοιχεία ή/και τα συναισθήματα της ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητας, πιθανά πενθεί για όσα φοβάται ότι θα χάσει επιτελώντας τη. Πιθανά συναισθήματα ντροπής, θλίψης ή ανακούφισης στη σκέψη ότι μπορεί να είναι κάτι παροδικό.
4. Ανοχή ταυτότητας: Το άτομο συγκρίνει τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες (και τον εαυτό του) με τις ετεροκανονικές και τα σις/στρέιτ άτομα. Έρχεται περισσότερο σε επαφή με ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και την κουίρ κουλτούρα, ενώ αρχίζει να πειραματίζεται με διάφορες κουίρ επιτελέσεις. Η Cass επισημαίνει ότι στο στάδιο αυτό το κοινωνικό πλαίσιο διαδραματίζει κύριο ρόλο, καθώς, αν κάνοντας τα παραπάνω, το άτομο αποκομίσει θετικές εμπειρίες από το περιβάλλον του, τότε η διαμόρφωση της ταυτότητάς του εξελίσσεται θετικά. Αν όχι, τότε η εξέλιξη της ταυτότητας του ατόμου μπλοκάρετε και μπορεί να επιστρέψει σε προηγούμενο σημείο. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι το άτομο «ξαναγίνεται» σις/στρέιτ, αλλά ότι επιστρέφει σε μία κατάσταση που δεν νιώθει ασφάλεια και άνεση και βιώνει έντονο άγχος και σύγχυση.
5. Αποδοχή ταυτοτητας: Το άτομο αρχίζει να κάνει τα πρώτα του επιλεκτικά coming out και αυτοπροσδιορίζεται ως ΛΟΑΤΚΙ+. Αποζητά μεγαλύτερη επαφή με την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και βιώνει έντονα το χάσμα μεταξύ σις/στρέιτ ατόμων. Αντιμετωπίζει το πένθος για το στίγμα και την περιθωριοποίηση, αλλά και για παλαιότερες προσδοκίες ποηυ δεν θα πραγματωθούν και σχετίζονται με τη «νόρμα» (π.χ. ετεροκανονικός γάμος ή απόκτηση παιδιών σε μία ετερόφυλη σχέση). Διερευνά ή εκφράζει συνειδητά ή μη την εσωτερικευμένη ομοφοβία, αμφιφοβία ή τρανσφοβία.
6. Υπερηφάνεια ταυτότητας: Ο θυμός του ατόμου αρχίζει να εξωτερικεύεται προς τον ετεροσεξισμό, τα κοινωνικά στερεότυπα και τους φορείς και τους θεσμούς που τα αναπαράγουν. Ταυτόχρονα, αναδύεται το αίσθημα της υπερηφάνειας για την ταυτότητά του. Αναπτύσσει περαιτέρω υποστηρικτικό δίκτυο, διεκδικεί και αναλαμβάνει δράση υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποκαλύπτει συχνότερα την ταυτότητά του και εξελίσσει τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις αρνητικές αντιδράσεις από τον περίγυρο.
7. Σύνθεση ταυτότητας: Ο θυμός προς τον ετεροσεξισμό και την κοινωνική ανισότητα παραμένει, αλλά όχι με την ίδια ένταση. Το άτομο συνθέτει την ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα με άλλες ταυτοτητές του. Η ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα παραμένει σημαντική και υπερήφανη αλλά όχι καθοριστική.
Πηγές:
Συλλογικό έργο. (2020). Συμπερίληψη και Ανθεκτικότητα: Βασικές αρχές ψυχοκοινωνικής στήριξης σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου. Gutenberg.
